De afrikaanse landing van Jan van Riebeeck door Charles Bell
Johan Anthoniszoon (Jan) van Riebeeck (Culemborg, 21 april 1619 – Batavia, 18 januari 1677) was een chirurgijn, en koopman in dienst van de VOC. In 1652 stichtte hij de eerste Europese handelspost in Zuid-Afrika in een toen nog onontgonnen gebied. De nederzetting bij Kaap de Goede Hoop zou uitgroeien tot de Kaapkolonie en uiteindelijk tot de huidige Republiek Zuid-Afrika. In vele steden en dorpen in Zuid-Afrika zijn nog altijd straten naar Jan van Riebeeck vernoemd.
[bewerken]Biografie
Jan van Riebeeck was de zoon van een chirurgijn in het Staatse leger. Ook zijn moeder stamde uit een plaatselijk belangrijke familie. Rond 1630 verhuisde de Van Riebeecks naar Schiedam. Van Riebeeck is als leerlingchirurgijn en in dienst van de WIC en de Noordsche Compagnie naar Nederlands Brazilië en Groenland geweest. In 1639 tekende hij bij de VOC kamer te Delft en vertrok naar de Oost. Als neef van Antonie van Diemen beschikte hij over een goed contact in Batavia. Vanaf 1643 werkte hij een jaar op Dejima en in Fort Zeelandia. De volgende aanstelling was in Tonquin (Vietnam) onder Anthony van Brouckhorst, maar in 1647 werd Riebeeck teruggeroepen nadat bleek dat hij zich als zovele anderen aan privéhandel had schuldig gemaakt. In 1648 voer hij onder Wollebrant Geleyns de Jongh terug naar het vaderland. Bij Tafelbaai werden 18 dagen halt gehouden en is een deel van de bemanning van het in 1647 gestrande schip Haerlem aan boord genomen. Op 6 augustus 1648 kwam hij aan bij ‘t Vlie en vier dagen later in Amsterdam.
Jan van Riebeeck trouwde op 28 maart 1649 in Schiedam met Maria de la Quellerie, die stamde uit een geslacht van Waalse predikanten. Ze kregen samen acht kinderen, waarvan de meeste op jonge leeftijd overleden. Het echtpaar woonde enkele jaren in Amsterdam, totdat Van Riebeeck werd uitgezonden door de VOC kamer te Amsterdam; een beslissing die zonder enige twijfel te maken had met dreiging van de Eerste Engels-Nederlandse Oorlog.
Op 16 december 1651 ging Jan van Riebeeck aan boord van de Dromedaris, vergezeld door de Goede Hoop, en de Reijger, maar vertrok pas een week later. Hij was uitgezonden om een verversingsstation in te richten bij Kaap de Goede Hoop.
Op 6 april 1652 landde Van Riebeeck bij de Afrikaanse Tafelbaai
In dienst van de VOC stichtte hij Fort Duijnhoop, de eerste Nederlandse nederzetting aan de Kaap. Van Riebeeck en zijn 90 kolonisten (onder wie acht vrouwen) legden tuinen aan om fruit en groente te verbouwen voor de bemanning van de VOC-schepen die meestal voor enkele weken de kolonie aandeden. Er kwam een haag van amandelbomen om het loslopende vee uit de tuinen te houden.
Slachtvee hoopte men te krijgen door ruilhandel met de lokale Khoikhoi-stammen, die door de Nederlanders Hottentotten genoemd werden, vanwege de vele klikgeluiden, karakteristiek voor hun taal. De Khoikoi beschouwden vee als kapitaal en niet als voedsel. De Hollanders hadden voor hen niets wat kon opwegen tegen een koe. Het gevolg was dat men genoodzaakt was eigen koeien en boeren voor de veeteelt te importeren. Al in 1657 werd land aan een vrijburger uitgegeven.
Van Riebeeck bleef commandeur van het bescheiden fort tot 7 mei 1662. Daarna werd hij opgevolgd door Zacharias Wagener. Op 5 juli kwam hij aan in Batavia. Van Riebeeck was van oktober 1662 tot oktober 1665 gouverneur van Nederlands-Malakka en begroef daar zijn vrouw, die op 2 november 1664 aan de pokken was gestorven en ettelijke kinderen. Balthasar Bort werd zijn opvolger. In Batavia werd hij secretaris van de Hoge Regering van Indië. Hij hertrouwde met de weduwe Maria Scipio in 1667. Van Riebeeck zou secretaris blijven tot zijn dood, op 18 januari 1677.
Van Riebeeck was de vader van Abraham van Riebeeck, gouverneur-generaal in Indië, die in 1681 een biografische schets schreef van zijn vader.
In het centrum van Kaapstad bevindt zich een Jan van Riebeeckmonument.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_van_Riebeeck
Afrikaanse wortels in Nederland
Dis môre presies 360 jaar ná Jan van Riebeeck se landing aan die Kaap. Danie Langner karteer die veranderende bande tussen Nederland en Suid-Afrika.
Op 6 April 1652 het Jan van Riebeeck die VOC-nedersetting wat later bekend sou staan as Kaap de Goede Hoop gestig.
Die historikus Hermann Giliomee wys uit dat dit dus Nederland is wat die ontwikkeling van die Kaapse nedersetting die meeste beïnvloed het.
In Nederland het die Gereformeerde Kerk se Calvinisme die grootste invloed op die samelewing gehad. Hiervolgens was ’n individu vry om sonder die priester se bemiddeling sy sieleheil te soek.
Alle Nederlanders, ongeag klas, het volgens die Romeins-Hollandse reg gelykheid voor die reg geniet, terwyl geen spesiale voorregte aan die Europese adel toegeken is nie. Dit was die Romeins-Hollandse reg wat van die begin af in die Kaap toegepas is.
Ten spyte van die houvas van groot kapitalistiese maatskappye soos die VOC op die ekonomie kon ondernemende persone uitstyg tot die middelklas. Individuele grondbesit en prysmededinging het gou aan die Kaap wortel geskiet.
Die band met Nederland is deur verskeie geslagte Suid-Afrikaners gekoester. In krisistye is gepoog om die Nederlandse band te versterk.
Dit is geen verrassing nie dat die Voortrekkers in hul soeke na vryheid in 1837 besluit het dat die naam van die Voortrekkerrepubliek Die Vrye Provinsie Nuwe Holland in Suidoos-Afrika moes wees.
Pres. Paul Kruger het in die Nederlandse teoloog dr. Abraham Kuyper ’n geesgenoot gevind en sy eerste verkiesingsmanifes kom bykans woordeliks ooreen met die program van beginsels van Kuyper se antirevolusionêre
party.Koningin Wilhelmina het die skip Gelderland beskikbaar gestel aan die bejaarde president en met Kruger se dood het sy Kruger se vaderlandsliefde en karakter geloof.
Prominente Suid-Afrikaners soos dr. D.F. Malan, Vader Kestell en Totius het aan Nederlandse universiteite studeer sodat Nederlandse denkrigtings steeds invloed in Suid-Afrika uitgeoefen het.
Die digter N.P. Van Wyk Louw ontvang ’n eredoktorsgraad van die Universiteit van Utrecht en in 1949 word hy aangestel as professor in Afrikaans aan die Vrye Universiteit van Amsterdam.
Met die Van Riebeeckfees in 1952 het Louw in Amsterdam die hoop uitgespreek dat die oplossing van Suid-Afrikaanse probleme in “de grote Nederlandse humanistische traditie zou kunnen geschieden”.
Op 4 April 1952 skryf hy in “Die vensters oop!” dat Nederland vir Suid-Afrika twee waardes bied, naamlik ’n venster en ’n tradisie. Oor Nederlands as “venster” skryf hy dat die persoon wat Nederlands as leestaal gebruik ’n ryk kultuurhistoriese wêreld oopmaak.
Met “tradisie” verwys Louw daarna dat Nederland vryheid gevestig het “soos nêrens in die wêreld nie” – na-sionale vryheid ná die groot stryd teen Spanje, maar ook ’n persoonlike vryheid van ondersoek en verdraagsaamheid teenoor andersdenkendes.
“Dit het van Holland die land gemaak waar agtereenvolgende denkers uit Frankryk, Engeland en uit ander lande veiligheid en vryheid kon kom kry. Dit was die vryheidslig wat uit Nederland gestraal het oor Europa. En daaruit het ons voortgekom.”
Anti-paternalisme, rassegelykheid, politieke bevryding en ’n kollektiewe skuldgevoel oor soveel Nederlanders wat siende blind was vir die Nazi-vervolging van Nederlandse Jode was kenmerke van die stille omwenteling wat die Nederlandse samelewing ná 1945 beleef het.
Nederlanders het wit Afrikaanssprekendes algaande met toenemende agterdog bejeën, want apartheid was vir hulle in die teken van die rassediskriminasie en rasseheerskappy van ’n vooroorlogse Europa.
Skrywers soos Ben van Kaam het met vrug berigte oor die Ossewabrandwag en Afrikaner-verset teen deelname aan die Tweede Wêreldoorlog gebruik om Afrikaners gelyk te stel aan Nazi’s.
Die Generale Sinode van die Gereformeerde Kerke in Nederland het vanaf Maart 1974 die spesiale fonds van die Wêreldraad van Kerke se program teen rassisme ondersteun.
Die fonds het die gewapende stryd van organisasies soos die ANC, Swapo, die PAC en Zanu-PF help finansier. Die Suid-Afrikaanse regering en die meeste Afrikaanse kerke het hulle gedistansieer van die fonds.
’n Regstreekse gevolg daarvan was dat die NG Kerk in 1974 sy bande met die Gereformeerde Kerke in Nederland verbreek het.
Die Nederlanders het voortgegaan om die anti-apartheidsbeweging aktief te ondersteun en het in die 1980’s ’n kulturele boikot teen Suid-Afrika ingestel.
Die politieke omwenteling ná 1994 het ’n nuwe tydvak vir bande tussen Nederland en Suid-Afrika ingelui, veral wat Afrikaanssprekendes betref.
In ’n onlangse mosie voor die Nederlandse parlement is gevra dat die parlement kennis neem van die geweldmisdaad en die ondergrawing van mediavryheid in Suid-Afrika.
Die gevolge van die kulturele boikot word afgebreek deur sangers soos Jannie du Toit, Amanda Strydom, Chris Chameleon, Stef Bos en die 2011-Festival voor Afrikaans wat deur meer as 2 000 Nederlanders bygewoon is.
Beter skakeling vind plaas deur geleenthede soos die Jongerenprojek en die 2010-Rondetafel-konferensie voor Afrikaans.
Onder Afrikaanssprekendes is daar ’n bewuswording dat Afrikaans ’n gedeelde taal tussen baie kultuurgroepe is.
Dit vra in Louw se woorde ’n “verdraagsaamheid”, maar ook innoverende denke om die vryheid waarvan Louw reeds in 1952 skryf op kulturele vlak beter te ontgin.
Wanneer erkenning vir taal- en kulturele verskeidenheid meer as lippetaal is, kan Van Riebeeckdag ’n vryheidsdag vir alle minderhede word en Suid-Afrika toenemend ’n land van goeie hoop vir al sy burgers.
– Dr. Danie Langner is besturende direkteur van die Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge (FAK).
http://www.beeld.com/In-Diepte/Nuus/Nederland-is-diep-gewortel-in-SA-20120404
Afrikaans se wortels in Nederland
André Beukes is an EU Management Consultant to international companies doing business in Europe. He provides clients with practical business support that makes a real difference doing business in the EU. “Put simply, I am here to help you meet your challenges. I believe in the importance of doing things correctly, meaning risks are reduced and problems are avoided.”
Recent Comments